9.1 Ongezond | Uitlegfilm

In deze uitlegvideo gaat het over gezondheid en wat dat precies betekent. Wat verstaan we onder gezond zijn, en welke factoren hebben invloed op je gezondheid? Ook komen genotmiddelen en verslavingen aan bod, waaronder roken.

Wat is gezondheid?

Een veelgebruikte definitie van gezondheid is: het vermogen om je aan te passen en eigen regie te voeren bij sociale, fysieke en emotionele uitdagingen. Met andere woorden: je bent gezond als je je lichamelijk en mentaal goed voelt, en niet ziek bent.

Dat zie je bijvoorbeeld bij iemand die danst in het park, lacht met een ballon of geniet van de zonsondergang. Zulke mensen voelen zich gezond en gelukkig.

Factoren die gezondheid beïnvloeden

Er zijn veel factoren die invloed hebben op je gezondheid. Deze worden vaak verdeeld in drie groepen: leefstijl, omgeving en gezondheidszorg.

Bij leefstijl gaat het om wat je eet, hoeveel je beweegt en hoe je leeft. Eet je gezond en beweeg je genoeg, dan heeft dat een positieve invloed. Sport je weinig of eet je ongezond, dan heeft dat juist een negatieve invloed.

De omgeving speelt ook een rol. Woon je in een gebied met schone lucht of naast een industrieterrein met veel schadelijke stoffen? En hoe is je sociale omgeving? Vrienden die je steunen hebben een positief effect, terwijl een negatieve groep juist ongezond kan zijn.

De derde factor is de gezondheidszorg. Als je ziek bent of je niet goed voelt, helpt de zorg – zoals een huisarts, fysiotherapeut of tandarts – om je weer beter te maken.

Toch kun je ondanks een gezonde leefstijl en omgeving ziek worden door een aangeboren aandoening. Daar heb je geen invloed op.

Genotmiddelen en verslaving

Genotmiddelen zijn stoffen waarvan je geniet, maar die vaak ook verslavend zijn. Als je niet meer zonder kunt, ben je afhankelijk geworden.

Er zijn drie vormen van afhankelijkheid:

Lichamelijke afhankelijkheid betekent dat je lichaam protesteert als je stopt, bijvoorbeeld met hoofdpijn of een ziek gevoel. Geestelijke afhankelijkheid houdt in dat je steeds aan het middel blijft denken. Sociale afhankelijkheid betekent dat je het middel mist vanwege de gezelligheid met anderen.

Soorten genotmiddelen

Genotmiddelen kunnen op verschillende manieren op je hersenen inwerken. We onderscheiden drie hoofdtypen:

Verdovende middelen vertragen de werking van de hersenen. Stimulerende middelen maken je hersenen actiever. Bewustzijnsveranderende middelen zorgen dat je dingen anders waarneemt.

Voorbeelden: nicotine en cafeïne zijn stimulerende middelen, net als cocaïne en XTC. Wiet is een bewustzijnsveranderend middel, omdat het je waarneming verandert.

Roken en schadelijke stoffen

Een van de bekendste verslavingen is roken. Sigaretten bevatten duizenden stoffen, waarvan drie extra schadelijk zijn: nicotine, koolstofmonoxide en teer.

Nicotine is de verslavende stof. Ze verhoogt je hartslag en vernauwt je bloedvaten, waardoor je bloeddruk stijgt en zuurstof en voedingsstoffen minder goed worden vervoerd. Dat maakt je lichaam minder efficiënt.

Koolstofmonoxide hecht zich aan je rode bloedcellen. Daardoor kan er minder zuurstof door je lichaam worden vervoerd. Dat zorgt voor minder energie en een slechtere conditie.

Teer beschadigt de slijmvliezen in je luchtpijp en longen. Hierdoor worden afvalstoffen minder goed afgevoerd, wat leidt tot de bekende rokershoest.

De combinatie van deze stoffen maakt roken erg schadelijk. Ze kunnen leiden tot longkanker en andere ernstige ziekten.