4.5 Seksualiteit | Uitlegfilms (2 stuks)

Deze uitleg van basisstof 5 gaat over seksualiteit. Na deze filmpjes kun je uitleggen wat seksualiteit inhoudt, hoe gender en geaardheid van elkaar verschillen, en hoe je wensen en grenzen in relaties kunt herkennen en respecteren.

Wat is seksualiteit?

Seksualiteit heeft te maken met lust, intimiteit en voortplanting. Mensen hebben seks om zich voort te planten, om zich verbonden te voelen met een partner, of omdat het prettig kan zijn.

Bij voortplanting draait het om het ontstaan van nieuw leven. Daarbij kunnen voorbehoedsmiddelen gebruikt worden om zwangerschap te voorkomen.

Intimiteit zorgt voor verbondenheid tussen mensen. Dat hoeft niet altijd via seks; ook knuffelen, zoenen of samen tijd doorbrengen kunnen zorgen voor een gevoel van nabijheid. Tijdens aanraking komt het hormoon oxytocine vrij, waardoor je je veilig en prettig voelt.

Daarnaast is er lustbeleving: seks omdat het fijn voelt. Tijdens seks kan een orgasme optreden, een prettig gevoel door spiersamentrekkingen rondom de geslachtsdelen. Dit kan met een partner of door masturbatie gebeuren. Ook dat is normaal gedrag.

Pornografie en online gedrag

Pornografie laat beelden van seks zien, maar vaak op een onrealistische of vrouwonvriendelijke manier. Het geeft een verkeerd beeld van hoe seks en lichamen in werkelijkheid zijn. Echte seksualiteit draait om wederzijds respect en instemming.

Ook sexting – het sturen van seksuele foto’s of berichten – komt voor. Dat mag alleen met toestemming en alleen van jezelf. Foto’s van anderen delen zonder toestemming is strafbaar, zeker bij minderjarigen. Bedenk dat beelden die je online deelt nooit volledig verdwijnen, ook niet via apps die berichten verwijderen.

Geslacht en gender

Geslacht verwijst naar de lichamelijke kenmerken waarmee iemand wordt geboren. Er zijn uitersten – man en vrouw – maar er bestaan ook intersekse vormen. Ook secundaire geslachtskenmerken, zoals borstgroei, baardgroei en heupbreedte, verschillen sterk per persoon.

Gender gaat over gedrag, identiteit en expressie – hoe iemand zich voelt en uit. Wat als mannelijk of vrouwelijk geldt, is deels cultureel bepaald en verandert door de tijd. Genderidentiteit is hoe je jezelf van binnen voelt. Genderexpressie is hoe je dat aan de buitenwereld laat zien.

Mensen die zich niet duidelijk man of vrouw voelen, noemen we non-binair. Cisgender betekent dat je geslacht en genderidentiteit overeenkomen. Transgender betekent dat deze niet overeenkomen. Genderdysforie is het gevoel dat je lichaam niet past bij wie je van binnen bent.

Geaardheid

Geaardheid gaat over op wie je verliefd wordt of tot wie je je seksueel aangetrokken voelt. Het staat los van je geslacht of gender. Ook dit ligt op een spectrum: niet iedereen past in één hokje.

Heteroseksualiteit betekent dat je je aangetrokken voelt tot iemand van het andere geslacht of de andere genderidentiteit. Homoseksualiteit betekent aantrekking tot mensen van hetzelfde gender. Biseksualiteit is aantrekking tot beide uitersten.

Daarnaast zijn er andere vormen, zoals panseksualiteit (aantrekking tot mensen ongeacht geslacht of gender), aseksualiteit (weinig of geen seksuele aantrekking) en sapioseksualiteit (aantrekking tot intelligentie of persoonlijkheid).

Ook in het dierenrijk komt divers seksueel gedrag voor, zoals homo-, bi- en aseksueel gedrag. Seks draait daar, net als bij mensen, niet alleen om voortplanting maar ook om sociaal contact of plezier.

De LHBTQIA+-gemeenschap omvat mensen die niet cisgender of heteroseksueel zijn. In Nederland kunnen jongeren met vragen terecht bij organisaties zoals Genderperspectief.

Wensen, grenzen en respect

Een belangrijk onderdeel van seksualiteit is respect hebben voor elkaars wensen en grenzen. De grens gaat altijd voor de wens: als iemand iets niet wil, dan gebeurt het niet. Nee is nee, en ook stilte of twijfel betekent nee. Communiceer duidelijk en zorg voor wederzijdse instemming.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag

Seksueel overschrijdend gedrag is elk woord, gebaar of contact met een seksuele lading waardoor iemand zich onveilig of ongemakkelijk voelt. Dat kan variëren van ongepaste opmerkingen tot fysieke aanrakingen. Ook macht speelt vaak een rol, bijvoorbeeld bij een leraar, coach of familielid.

Ongewenste intimiteiten zijn handelingen of opmerkingen van intieme aard die de ander niet wil. Voorbeelden zijn iemand aanraken of opmerkingen maken over iemands uiterlijk op een ongepaste manier. Ernstigere vormen zijn aanranding (ongewenste seksuele aanraking) en verkrachting (seksuele handeling onder dwang).

Incest is seksueel contact tussen familieleden. Door het machtsverschil is de kans op misbruik groot. Meestal is er sprake van grensoverschrijding en dwang.

Online misbruik

Ook online kan seksueel overschrijdend gedrag plaatsvinden, zoals bij grooming en loverboys. Loverboys verleiden meestal jonge meisjes om hen later te misbruiken of in de prostitutie te brengen. Bij grooming wint iemand online het vertrouwen van een jongere door complimenten te geven en stap voor stap intiemer contact te zoeken, bijvoorbeeld door naaktfoto’s te vragen. Dat is strafbaar, zeker bij minderjarigen.

Seksualiteit draait uiteindelijk om respect, gelijkwaardigheid en veiligheid – zowel offline als online.