11.5 Cellen en chromosomen Samenvatting
Hoe krijgen geslachtscellen 23 chromosomen?
Geslachtscellen, zoals zaadcellen en eicellen, hebben 23 chromosomen — de helft van het aantal in gewone lichaamscellen. Dit komt door meiose (ook wel reductiedeling genoemd), een speciale celdeling die plaatsvindt in de geslachtsorganen. Tijdens meiose splitsen de chromosomenparen, waardoor elke geslachtscel slechts één exemplaar van elk paar bevat. Zo’n cel heet haploïd. Bij de bevruchting geven beide ouders 23 chromosomen door, waardoor het kind weer 46 chromosomen heeft.
Hoe krijgt elke cel dezelfde chromosomen?
Door mitose deelt een lichaamscel zich in tweeën. Elk chromosoom maakt vooraf een kopie van zichzelf, zodat de twee nieuwe cellen beide een volledig stel van 46 chromosomen krijgen. Deze cellen zijn dus diploïd. Mitose zorgt ervoor dat alle lichaamscellen identieke genetische informatie hebben.
Hoe krijg je verschillende soorten cellen?
Hoewel alle cellen hetzelfde DNA bevatten, ontstaan er verschillende soorten cellen door celdifferentiatie (verschillen in vorm en grootte) en celspecialisatie (verschillen in functie). Dit komt doordat cellen bepaalde genen aan- of uitzetten, afhankelijk van hun taak. Regelgenen sturen dit proces door eiwitten te maken die genen activeren of deactiveren. Tijdens celdeling worden deze “schakelaars” doorgegeven, zodat gespecialiseerde cellen, zoals huidcellen of speekselcellen, hun functie behouden.
Woordenlijst
- Celdifferentiatie: Proces waarbij cellen verschillen in vorm en grootte.
- Celspecialisatie: Proces waarbij cellen verschillen in functie.
- Diploïd: Wanneer in een cel elk chromosoom in tweevoud aanwezig is (46 chromosomen in totaal).
- Haploïd: Wanneer een cel van elk chromosomenpaar slechts één exemplaar bevat (23 chromosomen).
- Meiose: Deling waarbij geslachtscellen ontstaan met de helft van het aantal chromosomen van een gewone cel.
- Mitose: Gewone celdeling waarbij uit één cel twee identieke cellen ontstaan met het volledige aantal chromosomen.
- Reductiedeling: Ander woord voor meiose.
- Regelgenen: Genen die bepalen welke eiwitten worden gemaakt om andere genen in een cel aan of uit te zetten.
Alles gelezen? Test jezelf met een paar vragen en kijk wat je al goed begrijpt over paragraaf 11.5!