4.1 Het skelet
Wat is het skelet?
Het skelet is het geraamte van het menselijk lichaam, dat bestaat uit ongeveer tweehonderd botten.
Welke drie delen kun je in het lichaam onderscheiden?
Je kunt het lichaam indelen in hoofd, romp en ledematen.
Wat vormt samen de schedel?
De botten in het hoofd, waaronder de bovenkaak en de onderkaak, vormen samen de schedel.
Wat is de functie van de wervelkolom?
De wervelkolom draagt de schedel en zorgt voor stevigheid en beweeglijkheid van de romp.
Welke delen vormen samen de borstkas?
De borstwervels, de ribben en het borstbeen vormen samen de borstkas.
Wat vormt de schoudergordel?
De schoudergordel bestaat uit de schouderbladen en de sleutelbeenderen.
Wat vormt de bekkengordel?
De bekkengordel bestaat uit de heupbeenderen, het heiligbeen en het staartbeen.
Waaruit bestaat een arm?
Een arm bestaat uit het opperarmbeen, de ellepijp, het spaakbeen en de botten van de hand.
Waaruit bestaat een been?
Een been bestaat uit het dijbeen, het scheenbeen, het kuitbeen en de botten van de voet.
Hoe kun je de ellepijp van het spaakbeen onderscheiden?
De ellepijp zit bij de pols aan de kant van de pink, het spaakbeen aan de kant van de duim.
Wat is een andere naam voor het skelet?
Een andere naam voor het skelet is het beenderstelsel.
Waarom kun je rechtop staan?
Omdat de botten stevig zijn en het skelet stevigheid aan je lichaam geeft.
Hoe maakt het skelet beweging mogelijk?
Botten zijn beweeglijk met elkaar verbonden en spieren trekken eraan om beweging te maken.
Welke organen beschermt de borstkas?
De borstkas beschermt de longen en het hart.
Welke organen beschermt de schedel?
De schedel beschermt de hersenen.
Wat is een functie van het skelet naast stevigheid en bescherming?
Het skelet geeft vorm aan het lichaam, zoals de schedel aan het hoofd.
Waarom hebben botten uitsteeksels?
Uitsteeksels zorgen ervoor dat spieren aan botten kunnen vastzitten.
Wat is het heiligbeen?
Het heiligbeen is het onderste deel van de wervelkolom waaraan het staartbeen vastzit.
Wat is de functie van de vorm van het skelet?
De vorm hangt samen met de functie: bescherming, stevigheid en aanhechting van spieren.
Wat bedoelen we met het beenderstelsel?
Het beenderstelsel is de verzamelnaam voor alle botten van het skelet samen.
4.2 De bouw van botten
Waaruit bestaan botten voornamelijk?
Botten bestaan vooral uit kalkzouten en collageen, ook wel lijmstof genoemd.
Wat is de functie van kalkzouten in botten?
Kalkzouten geven stevigheid en hardheid aan het botweefsel.
Wat doet collageen in het bot?
Collageen zorgt ervoor dat botten een beetje buigzaam blijven en niet snel breken.
Wat is het verschil tussen botweefsel en kraakbeenweefsel?
Botweefsel is hard door kalkzouten, terwijl kraakbeenweefsel buigzaam is door lijmstof.
Waar vind je kraakbeen in je lichaam?
Kraakbeen zit onder andere in je neus, oorschelpen en tussen je ribben en het borstbeen.
Wat bevindt zich tussen de wervels van de wervelkolom?
Tussen de wervels zit kraakbeen, dat beweging mogelijk maakt en schokken opvangt.
Hoe zijn botcellen in botweefsel gerangschikt?
Botcellen liggen in kringen rond kleine kanaaltjes waar bloedvaten doorheen lopen.
Wat loopt er door de kanaaltjes in botweefsel?
Door de kanaaltjes lopen bloedvaten die de botcellen voorzien van voedingsstoffen.
Waarom zijn botten niet buigzaam?
Omdat de tussencelstof vooral uit kalkzouten bestaat, waardoor het bot hard en stijf is.
Hoe verandert het skelet tijdens de groei?
Bij baby’s bestaat het skelet vooral uit kraakbeen, dat tijdens de groei in bot verandert.
Waarom zijn de botten van kinderen buigzamer dan die van volwassenen?
Kinderen hebben meer collageen in hun botten, waardoor deze minder snel breken.
Wat gebeurt er met botten als je ouder wordt?
Er komt meer kalk en minder collageen in de botten, waardoor ze harder maar brozer worden.
Wat zijn fontanellen?
Fontanellen zijn open ruimten tussen de schedelbeenderen van een baby die met bindweefsel zijn gevuld.
Wanneer sluiten de fontanellen bij een baby?
De fontanellen groeien na ongeveer anderhalf jaar dicht en worden naadverbindingen.
Wat zorgt ervoor dat kraakbeen buigzaam is?
De tussencelstof van kraakbeen bevat veel lijmstof, wat het elastisch maakt.
Wat is de functie van kraakbeen in je ribbenkast?
Kraakbeen maakt de borstkas beweeglijk bij het in- en uitademen.
Waarom breken oudere mensen sneller een bot?
Hun botten bevatten minder collageen en zijn daardoor minder buigzaam en sneller breekbaar.
Wat is de functie van de bloedvaten in botweefsel?
Bloedvaten zorgen voor aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen voor de botcellen.
Hoe zijn botcellen met elkaar verbonden?
Botcellen zijn met uitlopers aan elkaar verbonden, zodat ze stoffen kunnen uitwisselen.
Wat is de samenstelling van de tussencelstof in botweefsel?
De tussencelstof bestaat uit kalkzouten voor stevigheid en collageen voor buigzaamheid.
4.3 Beenverbindingen
Wat zijn beenverbindingen?
Beenverbindingen zijn de manieren waarop botten met elkaar verbonden zijn in het skelet.
Welke soorten beenverbindingen bestaan er?
Er zijn verbindingen zonder beweging, verbindingen met een beetje beweging en gewrichten met veel beweging.
Wat is een verbinding zonder beweging?
Dat is een verbinding waarbij botten aan elkaar vastzitten, bijvoorbeeld door vergroeiing of een naad.
Waar komen vergroeiingen van botten voor?
Bijvoorbeeld in het heiligbeen en het staartbeen, waar wervels aan elkaar zijn vergroeid.
Hoe zijn de botten van de schedel verbonden?
De schedelbeenderen zijn met naden aan elkaar verbonden, waardoor er geen beweging mogelijk is.
Wat is een verbinding met een beetje beweging?
Dat is een verbinding waarbij botten door kraakbeen met elkaar verbonden zijn, zoals tussen ribben en borstbeen.
Wat is een gewricht?
Een gewricht is een beweeglijke verbinding tussen twee botten.
Welke onderdelen heeft een gewricht?
Een gewricht bestaat uit een gewrichtskogel, een gewrichtskom, kraakbeen en een gewrichtskapsel.
Wat is de functie van kraakbeen in een gewricht?
Kraakbeen zorgt ervoor dat botten soepel over elkaar bewegen en voorkomt slijtage.
Wat doet het gewrichtskapsel?
Het gewrichtskapsel houdt de botten op hun plaats en scheidt gewrichtssmeer af.
Wat is gewrichtssmeer?
Dat is een stroperige vloeistof die werkt als smeervet, zodat botten soepel kunnen bewegen.
Wat doen kapselbanden bij gewrichten?
Kapselbanden helpen om de botten extra stevig op hun plaats te houden.
Wat is een kogelgewricht?
Bij een kogelgewricht draait de gewrichtskogel in de kom, zodat beweging in meerdere richtingen mogelijk is.
Waar vind je een kogelgewricht in je lichaam?
Een kogelgewricht zit bijvoorbeeld in de schouder en de heup.
Wat is een rolgewricht?
Bij een rolgewricht draait het ene bot om het andere heen, zoals in de elleboog om de hand te draaien.
Wat is een scharniergewricht?
Een scharniergewricht kan alleen heen en terug bewegen, zoals tussen de vingerkootjes.
Welke drie typen gewrichten zijn er?
De drie typen zijn het kogelgewricht, het rolgewricht en het scharniergewricht.
Wat maakt bewegen van de borstkas mogelijk?
De gewrichten tussen de ribben en wervels maken het groter en kleiner worden van de borstkas mogelijk.
Waarom is gewrichtssmeer belangrijk?
Het voorkomt wrijving en slijtage van het kraakbeen in gewrichten.
Wat is de functie van het gewricht voor het lichaam?
Gewrichten zorgen ervoor dat het skelet beweeglijk blijft, zodat je kunt bewegen en buigen.
4.4 Spieren
Wat vormt samen het spierstelsel?
Alle skeletspieren die aan de botten vastzitten vormen samen het spierstelsel.
Hoe zijn spieren met botten verbonden?
Spieren zitten met pezen aan botten vast op een aanhechtingsplaats.
Wat is een pees?
Een pees is een stevige, niet-rekbare verbinding tussen spier en bot.
Wat gebeurt er als een spier samentrekt?
De spier wordt korter en dikker en trekt aan de botten waardoor beweging ontstaat.
Wat gebeurt er als een spier ontspant?
De spier wordt langer en dunner, en het bijbehorende bot beweegt terug.
Kunnen pezen samentrekken?
Nee, pezen kunnen niet samentrekken; ze geven alleen de trekkracht van de spier door.
Wat is een antagonistisch paar?
Dat is een paar van twee spieren met tegengestelde werking: een buigspier en een strekspier.
Wat gebeurt er met de biceps bij het buigen van de arm?
De biceps spant aan en trekt aan het spaakbeen, waardoor de arm buigt.
Wat doet de triceps bij het strekken van de arm?
De triceps spant aan en trekt aan de ellepijp, waardoor de arm weer strekt.
Waarom heb je altijd twee spieren nodig voor één beweging?
Omdat een spier alleen kan trekken, is een tweede spier nodig om de tegenovergestelde beweging te maken.
Wat is de antagonist van de buigspier?
De strekspier is de antagonist van de buigspier.
Wat gebeurt er als de biceps en triceps tegelijk aanspannen?
Dan blijft de arm op zijn plaats, omdat de krachten elkaar opheffen.
Wat is de functie van het spierstelsel?
Het spierstelsel maakt beweging mogelijk en zorgt dat het lichaam rechtop kan staan.
Wat bedoelen we met aanhechtingsplaats?
Dat is de plek waar een pees een spier aan een bot vastmaakt.
Wat gebeurt er met een spier tijdens het bewegen?
De spier wisselt af tussen aanspannen en ontspannen om de botten te bewegen.
Waarom kan een spier een bot niet terugduwen?
Omdat een spier alleen kan samentrekken, niet duwen.
Wat is de functie van de kuitspier?
De kuitspier trekt het hielbeen omhoog, waardoor je op je tenen kunt staan.
Wat gebeurt er bij samentrekking van de kuitspier?
De hiel komt omhoog en de voet beweegt omlaag.
Waarom worden spieren dikker bij inspanning?
Omdat de spiervezels korter en dikker worden tijdens samentrekking.
Hoe werken buigspieren en strekspieren samen?
Ze trekken om beurten aan de botten waardoor een vloeiende beweging ontstaat.
4.5 De wervelkolom
Wat is de wervelkolom?
De wervelkolom is de ruggengraat, opgebouwd uit meer dan dertig wervels die samen de romp ondersteunen.
Hoeveel wervels heeft de wervelkolom?
De wervelkolom bestaat uit ruim dertig wervels, waarvan er vierentwintig beweeglijk zijn.
Waarom heeft de wervelkolom een dubbele-S-vorm?
De dubbele-S-vorm zorgt voor veerkracht en evenwicht bij het staan en bewegen.
Welke spieren houden de wervelkolom in vorm?
De rugspieren die aan de wervels vastzitten houden de dubbele-S-vorm in stand.
Wat is de functie van kraakbeen tussen de wervels?
Kraakbeen maakt buigen mogelijk en dempt schokken in de wervelkolom.
Hoe heten de kraakbeenschijfjes tussen de wervels?
Die heten tussenwervelschijven.
Wat zit er in een tussenwervelschijf?
Een tussenwervelschijf heeft een geleiachtige kern die omgeven is door kraakbeen.
Wat is de functie van de geleiachtige kern in tussenwervelschijven?
De kern zorgt voor veerkracht en werkt als een schokdemper bij beweging.
Wat is een goede lichaamshouding?
Bij een goede lichaamshouding is de rug recht en behoudt de wervelkolom zijn dubbele-S-vorm.
Wanneer ontwikkel je je lichaamshouding?
De lichaamshouding ontstaat als iemand nog jong is en verandert daarna nauwelijks meer.
Waarom is een goede lichaamshouding belangrijk?
Een goede houding voorkomt rugklachten en zorgt dat spieren en schijven gelijkmatig belast worden.
Wat gebeurt er bij een verkeerde lichaamshouding?
Bij een verkeerde houding kunnen rug- en schouderpijn ontstaan door een ongelijke belasting.
Wat is een gameboyrug of tabletnek?
Dat is een kromme rug die ontstaat door langdurig met je hoofd naar beneden te kijken naar een scherm.
Waarom is het slecht om te lang naar beneden te kijken bij beeldschermen?
Omdat tussenwervelschijven aan één kant worden samengedrukt en hun veerkracht verliezen.
Wat is een goede houding bij beeldschermgebruik?
Houd je hoofd rechtop met het scherm op ooghoogte en neem regelmatig een pauze.
Wat zijn tips voor gezond beeldschermgebruik?
Gebruik het scherm niet langer dan een halfuur, wissel houding en kijkrichting, en beweeg tussendoor.
Wat moet je doen om goed te tillen?
Til met een rechte rug, gebruik je beenspieren en houd de last dicht bij je lichaam.
Waarom mag je niet tillen met een gedraaide rug?
Omdat dat de tussenwervelschijven ongelijk belast, wat rugklachten kan veroorzaken.
Wat gebeurt er met de wervelkolom bij verkeerd tillen?
De dubbele-S-vorm verdwijnt, waardoor de rug te zwaar wordt belast.
Hoe kun je rugpijn voorkomen bij tillen?
Door de rug recht te houden, door de knieën te buigen en op je houding te letten.
4.6 Gezond bewegen
Waarom is het belangrijk om je spieren te gebruiken?
Als je spieren niet gebruikt, worden ze dunner en zwakker.
Wat gebeurt er met spieren bij regelmatig bewegen?
Door regelmatig bewegen worden spieren dikker en sterker.
Wat bedoelen we met spierkracht?
Spierkracht is de hoeveelheid kracht die je spieren kunnen uitoefenen bij samentrekking.
Waarom is lichaamsbeweging goed voor je gezondheid?
Beweging verbetert de conditie, ontspant en zorgt voor een betere samenwerking van spieren.
Wat betekent motorische ontwikkeling?
Motorische ontwikkeling is het aanleren van bewegingen en de coördinatie van je spieren.
Wat is coördinatie?
Coördinatie betekent dat verschillende spieren goed samenwerken voor een soepele beweging.
Wat is een geautomatiseerde beweging?
Dat is een beweging die je kunt uitvoeren zonder erbij na te denken, zoals fietsen.
Hoe leer je nieuwe bewegingen?
Door bewegingen vaak te herhalen, worden ze opgeslagen in je motorisch geheugen.
Wat is spierpijn?
Spierpijn is pijn in spieren door kleine beschadigingen na een ongewone of intensieve inspanning.
Hoe voorkom je spierpijn?
Door vaker te trainen en je spieren te versterken, verminder je de kans op spierpijn.
Wat is een blessure?
Een blessure is een beschadiging aan een spier, bot of gewricht.
Hoe kun je blessures voorkomen?
Door een goede warming-up, rekoefeningen en een coolingdown te doen bij het sporten.
Wat gebeurt er bij een warming-up?
Bij een warming-up stroomt er meer bloed naar de spieren en worden ze warmer en soepeler.
Wat doen rekoefeningen?
Rekoefeningen rekken de spieren rustig op en bereiden ze voor op inspanning.
Wat is het doel van een coolingdown?
Een coolingdown voert afvalstoffen sneller af en voorkomt stijve spieren na het sporten.
Wat is RSI?
RSI is pijn of stijfheid door herhaalde bewegingen, vaak in schouders, nek of armen.
Wat zijn andere namen voor RSI?
RSI wordt ook KANS genoemd: klachten aan arm, nek en schouders.
Hoe herken je beginnende RSI-klachten?
Je kunt tintelingen, vermoeidheid of pijn in nek, schouder of arm voelen die vanzelf weer verdwijnen.
Hoe kun je RSI voorkomen?
Beweeg regelmatig, wissel van houding en neem pauzes tijdens het gebruik van telefoon of computer.